De nieuwe lul
Bij mannen wekt hij bewondering of afgunst. Bij vrouwen begeerte. Zelf trekt hij gewoon zijn plan, wat de dames- en psychoglossy’s ook allemaal beweren. Over de charmes van een botterik.
Even leek het of hij zijn langste tijd had gehad, maar de laatste jaren manifesteert hij zich weer nadrukkelijk. Zelfverzekerd en hondsbrutaal, waant hij zichzelf onaantastbaar. Wat anderen van hem vinden, interesseert hem niet. Hoeft ook niet. Dat hoort nu eenmaal bij wie hij is. Een klootzak, een zakkenwasser, een lul.
Natuurlijk, sinds het begin van de mensheid is hij er altijd al geweest, maar zijn wederopstanding is opmerkelijk. De weerzin die hij doorgaans opriep, heeft plaatsgemaakt voor bewondering, soms zelfs voor respect, maar vaak ook voor gewoon afgunst. Want het moet gezegd, hij heeft zijn zaakjes goed voor elkaar. De klootzak, de zakkenwasser, de lul.
Hij manifesteert zich als graaiende topman in het bedrijfsleven. Of als een van de ‘topcriminelen’, die inmiddels de status van BN’er hebben bereikt en de publieke tribunes doen vollopen met bewonderaars. Hun gedrag, dat bepaald niet sociaal wenselijk te noemen is, vormt de sleutel tot hun succes. En al valt dat gedrag niet bij iedereen in goede aarde, so what?
Abboneer op een lidmaadschap
Flinke korting op een digitaal jaarabonnement
Sluit nu voordelig een abonnement af en maak kennis met de journalistieke kracht van HP/De Tijd. (Op elk moment opzegbaar.)
Word abonneeNeem Nicolas Sarkozy. Toen de Franse president voor het oog van de camera een toeschouwer in de menigte uitschold omdat de man weigerde hem de hand te schudden, kwam die weinig presidentiële uitval hem op heel wat kritiek te staan. Maar op internet, waar het fragment miljoenen keren werd bekeken, kreeg Sarkozy ook de nodige bijval. “Vive Sarko!” “Un vrai homme, bravo Sarko!”
En een echte man, dat is-ie. Laat daar geen twijfel over bestaan. Met zijn haantjesgedrag toont Sarkozy zich, ondanks zijn geringe lengte, een alfamannetje pur sang. In alles straalt hij het type van een winnaar uit. Met maling aan alles en iedereen. Hij schold rellende jongeren in de banlieues uit voor tuig, na zijn verkiezingsoverwinning liet hij zich ongegeneerd fêteren door zijn exorbitant rijke vrienden uit het zakenleven en hij ging de confrontatie aan met stakende arbeiders. Dan heb je, zoals ze dat in Frankrijk zeggen, couilles. En is er tegenslag, dan begint hij meteen een tegenaanval. Dus toen zijn echtgenote Cécilia hem voor het oog van heel de natie verliet, haalde de Franse president zijn gram door binnen no time aan de haal te gaan met het voormalige topmodel Carla Bruni, een langbeniger en tien jaar jongere versie van Cécilia. Touché!
Toegeven aan de mannelijke oerdriften, lachen met vrienden en vooral niet buigen voor wat sociaal wenselijk is. Voor mannetjesputters als Sarkozy is het zonneklaar: voor hen is een mooie vrouw gewoon een lekker wijf. En staat hun iets niet aan, dan laten ze dat weten ook.
“Heel intimiderend,” omschreef fotografe Ilvy Njiokiktjien het gedrag van Theo Maassen, toen hij van het podium stapte om haar fotocamera kapot te gooien. “Jij verneukt mijn voorstelling, ik jouw camera,” zei de boomlange cabaretier, die kwaad was omdat de fotografe met het geklik van haar camera zijn concentratie had verstoord. De organisatie had hem toegezegd dat er niet gefotografeerd zou worden. Alsof dat een vrijbrief was om een camera van vijfduizend euro te vernielen. Opmerkelijk was dat van Maassens collega’s alleen Hans Sibbel openlijk afstand nam. De rest vergoelijkte zijn daad door te beamen dat het heel vervelend is als anderen je concentratie verstoren. Dat was eigenaardig, omdat het bij stand-up comedy (en ook bij cabaret zoals dat van Theo Maassen) wel vaker gebeurt dat het publiek zich roert. Maassen kwam er uiteindelijk nog mee weg ook. De verontwaardiging in de media verstomde al snel. Nadat de cabaretier en de organisatie hadden laten weten de camera te vergoeden, trok de fotografe haar aangifte in. “Best een mooie meid. Hij zal d’r wel geneukt hebben,” schamperde een fan op internet.
Maassen kan trots zijn. Hij kan het zich permitteren; het publiek pikt het toch wel. Dat betaalt grif om zich te laten koeioneren door de Maassens, de Teeuwens en de Van ’t Heks. Nog leuker wordt het als een ander in de zaal het mikpunt is. Het beste vermaak is immers leedvermaak.
Hufterigheid wordt beloond.Degene die voor schut wordt ge-zet, kan zich eruit redden door hard mee te lachen. Vraag het aan de jongens van de Comedytrain, vraag het aan de razendpopulaire Lama’s.
Onaantastbaar zijn ook de zogeheten tv-voetbalanalisten als Johan Derksen en Hugo Borst. Met zijn ongeschoren kaken en zijn onverzorgde kapsel is Borst de belichaming van de onaangepaste dwarsligger die overal maling aan heeft. Voor niet-Rotterdammers was het even wennen, zo’n langharige verschijning aan tafel bij Studio Voetbal, die week in week uit onverbloemd te kennen gaf dat hij níet voor Ajax was. Daarmee onderscheidt hij zich van de Ajax-kliek die Studio Sport regeert. Zelf afficheert Borst zich graag als onafhankelijk; anderen ervaren zijn gedrag vaak eerder als onbeschoft. Hij schroomt niet om andere gasten te beledigen (waarvoor hij alle ruimte krijgt van presentator Jack van Gelder), hij ruziet heel wat af met zijn collega aan tafel Youri Mulder, en spelers die in zijn ogen niet goed genoeg presteren, brandt hij tot de grond toe af. Toch wordt hij door het wereldje niet uitgekotst. Integendeel, voetballers bellen hem – naar eigen zeggen – zelf op met de allerlaatste nieuwtjes (al houdt hij de beste kleedkamerroddels voor zichzelf). Hij is bevriend met bondscoach Marco van Basten (maar loopt daar niet zo mee te koop als Jack van Gelder). En vrouwen lopen met hem weg. Zo deed de ‘voetbalspecialist en zelfverklaard deskundige op het gebied van liefde & seks’ in zijn maandelijkse column in het mannenblad Esquire ooit kond van een ontmoeting met een vrouwelijke fan die hem opbiechtte dat ze zichzelf bevredigde als hij op de tv was. Maar daarmee, verzekerde Borst, moest de Esquire-lezer nu niet meteen denken dat hij was ingegaan op de avances van de jongedame in kwestie, die hij in zijn column wegzette als ‘provinciemeisje’ en ‘vingermeisje’. Welnee. “Je kent mijn stelregel over starfuckers en groupies. Hé, kom op,” sprak hij na de uitzending vermanend tegen Youri Mulder, die hem had gevraagd of hij met haar was meegegaan.
‘Man in de war’, kopte dit blad ruim een decennium geleden in een roemrucht coververhaal van Annemiek
Leclaire. De mannen die in het artikel aan het woord kwamen, wisten het ook niet meer. Hadden ze zo hun best gedaan om een geëmancipeerde man te worden, bleek dat vrouwen daar eigenlijk helemaal niet op zaten te wachten, alle feministische golven ten spijt. “Is hij eindelijk bereid over zijn gevoelens te praten, is het weer niet goed. Dan toch maar macho?” stelde de auteur nog enigszins aarzelend. Natuurlijk schatje – wat dacht jij dan? denkt de triomferende seksist lachend. Niet dat hij zich overigens druk maakt over wat er allemaal in de dames- en psychoglossy’s over zijn soortgenoten wordt geschreven. Maatje, minnaar, metroman, überseksueel, zorgpapa – het zal hem worst wezen. En al mag hij dan soms de gekwelde ziel uithangen zoals Javier Guzman, de lachebek zoals Howard Komproe, de gevoelige jongen zoals Beau van Erven Dorens, als het erop aankomt, geeft hij toe aan zijn mannelijke driften en slaat hij er gewoon op los.
Ook filosofe Stine Jensen verdiepte zich in de mannelijke psyche en stelde zich de vraag: “Wat wil de moderne man?” Het antwoord gaf ze er zelf meteen maar bij: “Bier en seks.”
Is het echt zo simpel? Ja. De reclamecampagne van het biermerk Bavaria, waarin een aantal mannen het juk afwerpen en na een metamorfose zijn veranderd in een stelletje wilden die alleen nog zijn te temmen door ze een biertje voor te zetten, laat precies zien hoe ongecompliceerd mannen in elkaar zitten, legt marketingdirecteur Peer Swinkels van Bavaria uit. “Niet te moeilijk. Geen gedoe. De man moet weer gewoon man zijn.” De bedoeling van de commercial, die anderhalf jaar terug voor het eerst werd vertoond, was om over te brengen dat Bavaria niet tot de gevestigde orde van de biermerken behoort. Swinkels: “Wij laten mannen zien die hun dagelijkse juk afgooien door met elkaar bier te drinken.” Ook de grappige, niet-politiek-correcte printcampagne waarin een kindonvriendelijke en een dieronvriendelijke Bavaria-drinker te zien waren, paste binnen dezelfde gedachte. Bier moet, de rest dondert niet. Maar dat de tv-commercial vrouwonvriendelijk zou zijn, spreekt Swinkels tegen. “Hij is over the top, dat wel. Maar zeg nou eerlijk: heel veel vrouwen willen toch juist een man die zich als een man gedraagt?”
Mannen zijn botteriken. Bij Amstel, het biermerk dat uitblinkt in gezelligheid (en dat wel tot de gevestigde orde behoort), zijn ze daar inmiddels ook van overtuigd, getuige de Amstel-commercial waarin een aantal horken de revue passeren die stuk voor stuk een romantisch bedoeld samenzijn met hun lief weten te verpesten. Omdat ze zo nodig óók moeten bierdrinken. En pissen natuurlijk.
Dat is humor. Dat is lachen. Maar de Bavaria-gedachte reikt dieper. Tot in de politiek bijvoorbeeld. Daar maken de winnende partijen met succes duidelijk dat ze niet tot de gevestigde orde behoren. De achterliggende boodschap van Geert Wilders aan de kiezer is elke keer weer dat hij juist niet bij de Haagse kliek op het Binnenhof hoort. Hij is een buitenstaander, en zijn kiezers voelen zich dat ook. Wilders zit niet in Den Haag om vrienden te maken, herhaalt hij keer op keer. Dat zijn confronterende stijl hem niet bij iedereen geliefd maakt, kan hem niets schelen. “We zijn niet allemaal links en lief,” sprak PVV-Kamerlid Fleur Agema haar leider na in een recent interview, waarin ze liet zien dat provoceren niet aan mannen is voorbehouden. Ook Rita Verdonk kiest met haar ongecompliceerde en zogenaamde recht-door-zee-aanpak voor deze strategie. De wijze waarop ze als een standwerker haar aspiraties voor het eerst op een bouwbeurs in de Amsterdamse RAI presenteerde, was veelzeggend, iedere zin beginnend met: “Ja, mensen…”
En hun stijl maakt school. Bij de gevestigde partijen, maar ook daarbuiten. Nieuwkomer Peter Middendorp, parlementair columnist van het dagblad De Pers, is ook een buitenstaander op het Binnenhof. En zo gedraagt hij zich met verve. Hij houdt zich niet aan de Haagse mores, beschrijft wat er in de coulissen gebeurt en dreigt daardoor zelfs geweerd te worden uit perscentrum Nieuwspoort. Verder werd hij dronken met een anonieme bron, hij bracht een nacht door in een politiecel na een aanvaring met de Haagse politie en hij sloeg het PvdA-Kamerlid Mei Li Vos terug toen die hem een klap in het gezicht had verkocht. Middendorp noteert het onverbloemd.
Overal steekt de lul zijn kop op. In de reclame, in de politiek, in de literatuur. Veertig jaar nadat Jan Cremer de vaderlandse letteren opschudde, doet de krasse knar opnieuw gewag van zijn seksuele strapatsen in Ik Jan Cremer, 3. De tijd is er rijp voor; dat hebben de megaverkoopsuccessen van Kluun – de Jan Cremer van deze tijd – bewezen. “Vreemdgaan stelt geen fuck voor. Het is als masturberen, met het enige verschil dat er toevallig een vrouwenlichaam in het spel is,” denkt Stijn, het alter ego van Kluun in zijn bestseller Komt een vrouw bij de dokter. Dat de hoofdpersoon vreemdgaat terwijl zijn vrouw doodgaat aan kanker, maakt het boek in de ogen van veel lezeressen niet minder prijzenswaardig. Integendeel, ze vreten het. “Ik ben verliefd op dit boek,” schrijft lezeres Anne onomwonden op de website van de schrijver. Ook het feit dat Kluun zijn debuut (en het boek dat daarop volgde, De weduwnaar) als autobiografisch presenteerde, doet daar niets aan af. Bij zijn boeken (en ook die van Jan Cremer) schuilt daarin juist de aantrekkingskracht. “Het boek is top en dat het waargebeurd is bezorgd (sic) mij alleen nog maar meer kippenvel,” schrijft lezeres Gusta. En lezeres Yasmine voegt daaraan toe: “En nog één ding over het vreemdgaan. Tja, hij is nou eenmaal een man. Ik ben blij dat hij er zo eerlijk over schrijft en verteld (sic).”
Wie zijn mannelijkheid etaleert, krijgt waardering. Filmmaker Pieter Kuijpers liet zich in een interview in Volkskrant Banen van een al even eerlijke kant zien. Op de vraag hoe de regisseur van de speelfilm TBS (met Theo Maassen in de hoofdrol) werk en privé combineert, antwoordde hij: “Mijn vrouw wilde heel graag kinderen. Ik zei: voor mij hoeft het niet, maar als jij het wilt, leuk, maar dan moet jij het ook doen.” Zijn ondervragers Ianthe Sahadat en Frederieke van Velzen keken er nauwelijks van op. “Wel heel eerlijk,” oordeelden ze allebei.
Hoe brutaal – lees grof – het kan, bewijst ook Robert Jensen. Het maakt de RTL-talkshowhost in de ogen van zijn fans – mannen en vrouwen – er niet minder aantrekkelijk op. Zijn status is in bepaalde kringen zo groot, dat zijn gasten zich graag door hem voor schut laten zetten. Vooral vrouwen zijn een gewillig slachtoffer. Dat zal bij een serieuzer geacht praatprogramma als Pauw & Witteman minder snel gebeuren, al was het maar omdat daar minder vrouwen aan tafel zitten. “We willen er graag met enige regelmaat een vrouw bij hebben, maar het kan niet, omdat vrouwen gewoonweg minder interessant zijn dan mannen,” liet Jeroen Pauw zich onlangs ontvallen tijdens een bijeenkomst van de Stichting Vrouw & Media. Nog niet zo lang geleden zou elke man na een dergelijke opmerking met pek en veren naar buiten zijn gedragen, maar Pauw kwam ermee weg.
Hoe vrouwonvriendelijk kun je in deze tijd nog zijn? Behoorlijk. Zelfs al leven we inmiddels in een sekseneutrale maatschappij, waarin mannen en vrouwen gelijke kansen moeten hebben en als gelijkwaardig worden beschouwd, met alle gevolgen van dien. Sla de dames- en de psychoglossy’s er maar op na. “Het lijkt erop dat de heteroman steeds meer homo begint te worden,” vatte Sophie Hilbrand het onlangs nog samen. “Maar is het ook erg dat de man langzaam een wijf aan het worden is?” viel collega Katja Schuurman haar vertwijfeld bij. Volgens een recent marktonderzoek van het bureau Trendbox geven mannen gemiddeld meer geld uit aan cosmetica en kleding dan vrouwen, en de BNN-diva’s hadden er een hele uitzending van hun praatprogramma aan gewijd om te onderzoeken hoe dat kwam. Ook bezochten ze een zogeheten remancipeerweekend, waar mannen werd geleerd zich weer als een echte man te gedragen. Er bleken veel mannen te zijn die zo’n cursus nodig dachten te hebben.
Maar de nieuwe lul ligt daar niet wakker van. Die trekt in weerwil van de sekseneutrale maatschappij zijn eigen plan. Anders kan zijn gedrag niet worden uitgelegd. “Wat nou seksualisering van de samenleving? Penetreert Sneijder wel genoeg in de zestien!” klinkt het nasale stemgeluid van acteur Frank Lammers in een radiocommercial voor de dagelijkse sportkrant van het AD. Geen gezeur, voetballen! Dat strafcornerkanon Taeke Taekema, het boegbeeld van het Nederlands hockeyteam, sinds kort ook fungeert als het nieuwe gezicht van cosmeticamerk L’Oréal, moet Taekema zelf weten. Een lul laat zich niet ringeloren. Niet door al die rare cursussen, niet door al die dames- en psychoglossy’s, nee, zelfs niet door zijn vrouw. En probeert ze dat toch, dan is-ie pleite. Kinderen? Die laat hij toch gewoon bij haar achter?
Tuttuttut. Nounounou. Time-out. Effe dimme. Moet het allemaal echt zo grof om een man te kunnen zijn? zal menigeen zich nu afvragen. Als het aan de Amerikaanse filosoof en Harvard-professor Harvey Mansfield ligt niet. In zijn boek Manliness (2006), dat begin dit jaar in een Nederlandse vertaling (Mannelijkheid) uitkwam, houdt hij een pleidooi voor het in ere herstellen van typisch mannelijke deugden. Mannen moeten moedig kunnen zijn, aldus Mansfield, maar dat betekent niet dat je een ander voor zijn bek moet rossen. Zijn pleidooi is er dan ook een voor de terugkeer van de gentleman. De hoffelijke en beschaafde man, een kerel die weet hoe het hoort. Deur openhouden, stoel aanschuiven, vuurtje geven – dat werk. En een vrouw nooit maar dan ook nooit laten betalen.
Om het maar eens blunt op zijn Manfields te zeggen: hoe onafhankelijk en vrijgevochten ook, deep down wil elke vrouw als een prinsesje worden behandeld. Maar zijn pleidooi dat vrouwen ook best weer trots op hun vrouwelijkheid mogen zijn en dat daarin ligt besloten dat vrouwen eigenlijk het liefst thuiszitten, was voor veel lezeressen nu net een brug te ver. Daarmee manifesteerde Mansfield zich toch als een wolf in nette kleren. De Harvard-professor verschilde uiteindelijk nog maar weinig van iemand als volkszanger Frans Bauer. Die verzuchtte na alle mediadrukte rond zijn huwelijk oprecht dat hij uitkeek naar het moment dat het normale leven weer een aanvang zou nemen: hij gewoon de bühne op, zijn Maris gewoon weer de keuken in.
Het is nationale knuffelbeer Bauer vergeven. Net zoals zijn intellectuelere varianter telkens weer in slaagt om met zijn gedrag weg te komen. Toch groeit in sommige kringen ook de weerzin. Met haar pamflet De man, zijn penis en het mes keerde schrijfster Kristien Hemmerechts zich in Vrij Nederland fel tegen machoschrijvers als Vladimir Nabokov en Jack Kerouac, die het met hun seksistische geschrijf wisten te brengen tot de top van de wereldliteratuur.
Op een heel ander niveau maakten CDA’ers Pieter van Geel en Joop Atsma zich ernstige zorgen over het tv-programma De gouden kooi, waarin een kickbokser, een intrigant en een dikke proleet elkaars leven verziekten. De CDA-politici riepen zelfs op het programma te verbieden. Waarop John de Mol, de lul die het allemaal had gefaciliteerd, zich woedend afvroeg waar de twee zich mee bemoeiden.
Zo’n verbod zou trouwens ondoenlijk zijn, want op de tv kun je wel aan de gang blijven. In talentenjachten vernederen zogenaamde juryleden als Gordon en Henkjan Smits de deelnemers tot op het bot. Televisiekomiek Paul de Leeuw onteert onder luid applaus zijn publiek. En komt er tijdens het zappen een programma uit het buitenland voorbij, dan triomfeert ook daar weer een sujet dat zijn mannelijke driften de vrije loop laat. Tv-kok Gordon Ramsey laat vloekend en tierend zien hoe het moet en bouwde daarmee een heel restaurantimperium op. En wie wil niet zoals Jeremy Clarkson van Top Gear met driehonderd kilometer per uur over de rondweg van Londen scheuren? Nou dan! We lachen ons suf om de irritante kantoorchef David Brent in The Office en de vuilbekkende, seksistische en antisemitische Borat uit Kazachstan. Hun vertolkers, respectievelijk de komieken Ricky Gervais en Sacha Baron Cohen, genieten inmiddels de absolute sterrenstatus. Tijdens Live8 werd Madonna gevraagd wie ze graag zou willen ontmoeten. “Ricky Gervais,” zei de popdiva zonder een moment na te denken.
En laten we wel wezen. Met zijn afstotelijke gedrag vormt de lul de ultieme uitdaging voor een vrouw. Neem Hank Moody (David Duchovny), de gescheiden, zuipende en rondneukende schrijver met een writer’s block in de tv-serie Californication. Dat hij zo nu en dan de boel onderkotst en in bed duikt met vrouwen die zijn dochter hadden kunnen zijn, is hem vergeven. Zo iemand heeft duidelijk hulp nodig. Vrouwen genoeg, die de taak van reddende engel op zich willen nemen. Zij zal slagen waar andere vrouwen hebben gefaald. Zij zal hem redden uit de goot. Zij zal hem opvoeden. Zij zal hem temmen. Is het niet, dames?
Allemaal lullen
De intimiderende lul: Theo Maassen, Hans Teeuwen. Louis van Gaal.
Voorheen: Ischa Meijer, Theo van Gogh.
De cynische lul: Johan Derksen.
De verwaande lul: Hugo Borst, Martin Bril, Jeroen Pauw, Jort Kelder, Henkjan Smits (naar zijn Britse voorbeeld Simon Fuller).
De charmante lul: Beau van Erven Dorens.
De lawaai-lul: Jan Cremer, Jan Mulder.
De schalkse lul: Paul de Leeuw, Rutger (Geenstijl), Robert Jensen.
De huil-lul: Kluun, Javier Guzman.
De sardonische lul (ofwel de zuiger): Peter R. de Vries, Gijs Groenteman & Teun van der Keuken.
De roekeloze (domme) lul: Joran van der Sloot, Rob Oudkerk.
De zakenlul: graaiende topmannen in het bedrijfsleven, John de Mol, Gerlach Cerfontaine.
De etnische lul: Hafid Bouazza, Prem Radhakishun, Borat.
De toffe pik: Frank Lammers, Cees Geel, De Lama’s, Gordon.
